محتویات
- 1 پیشگیری از پوسیدگی در بچه‌های ۰-۶ سال
- 2 پیشگیری از پوسیدگی در بچه‌های بالاتر از ۷ سال و نوجوانان
- 3 پیشگیری از پوسیدگی در بزرگسالان
- 4 پیشگیری از بیماری پریودنتال – علاوه بر پیشگیری از پوسیدگی استفاده شود
- 5 کنترل عوامل خطر
- 6 پیشگیری از بیماری اطراف ایمپلنت
- 7 پیشگیری از سرطان دهان
- 8 توصیهٔ بر پایهٔ شواهد و مداخلهٔ حرفه‌ای در رابطه با سیگارکشیدن و دیگر استفاده‌های تنباکو
- 9 توصیهٔ بر پایهٔ شواهد و مداخلهٔ حرفه‌ای در رابطه با الکل و سلامت دهان
- 10 توصیهٔ بر پایهٔ شواهد و مداخلهٔ حرفه‌ای در رابطه با تغذیهٔ سالم
- 11 جلوگیری از فرسایش/فرسودگی دندان
پیشگیری از پوسیدگی در بچه‌های ۰-۶ سال
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| بچه‌هایی که حداکثر ۳ سال دارند
| · تغذیه با شیر مادر بهترین تغذیه را برای خردسالان فراهم می‌کند | I | ||
| · نوزادان باید از ۶ ماهگی نوشیدن از فنجان شیر را شروع کنند و از یک سالگی شیردادن از بطری باید کنار گذاشته شود | III | |||
| · شکر نباید به غذا یا نوشیدنی‌هایی که برای ازشیرگرفتن کودک استفاده می‌شود، اضافه گردد | V | |||
| · والدین/مراقبین باید برای بچه‌ها مسواک بزنند یا روی آن نظارت داشته باشند | I | |||
| · به محض این که دندان‌ها رویش می‌یابند، باید دو بار در روز با خمیردندان فلورایددار آن‌ها را تمیز کرد · شب به‌عنوان آخرین کار و در وقتی دیگر در روز مسواک بزنید | I
III | |||
| · از خمیردندانهای فلورایددار که از ۱۰۰۰ppm فلوراید کم‌تر نداشته باشند، استفاده کنید · بهتر است که تنها از یک لایهٔ نازک از خمیردندان استفاده کنید | I
GP✔ | |||
| · تناوب استفاده و میزان غذاها و نوشیدنی‌های شیرین باید کاهش یابد | I, III | |||
| · داروهای بدون قند باید توصیه شوند | III | |||
| تمام بچه‌های ۳ تا ۶ سال
| · حداقل دوبار در روز با یک خمیر دندان فلورایددار مسواک بزنید · شب به‌عنوان آخرین کار و در وقتی دیگر در روز مسواک بزنید | I
III | · وارنیش فلوراید را دوبار در سال به دندان‌ها بزنید (۲٫۲% NaF–) | I |
| · مسواک‌زدن باید تحت نظر یک والد/مراقب باشد | I | |||
| · از خمیردندانهای فلورایددار حاوی بیش از ۱۰۰۰ppm فلوراید استفاده کنید · بهتر است که تنها به اندازهٔ یک نخود خمیردندان استفاده شود | I
GP✔ | |||
| · بعد از مسواک‌زدن محتویات دهان‌تان را خارج کنید و دهان‌تان را با آب شست‌وشو ندهید تا میزان غلظت فلوراید حفظ شود | III | |||
| · تناوب استفاده و میزان غذاها و نوشیدنی‌های شیرین باید کاهش یابد | III, I | |||
| · داروهای بدون قند باید توصیه شوند | III | |||
| بچه‌های زیر ۶ سال که باید به آن‌ها توجه شود (مثلاً آن‌هایی که مستعد پوسیدگی‌اند و آن‌هایی که نیازهای ویژه‌ای دارند) | تمام توصیه‌های بالا، به‌اضافهٔ: · از خمیردندان فلورایددار حاوی ۱۳۵۰-۱۵۰۰ppm فلوراید استفاده کنید · بهتر است که تنها از یک لایه یا به اندازهٔ نخود از خمیردندان استفاده کنید · زمانی که دارویی به صورت متناوب یا طولانی‌مدت داده می‌شود، نوع بدون قند یا دارای حداقل اثرات پوسیدگی‌زایی آن را درخواست کنید | I
GP✔
GP✔ | · وارنیش فلوراید را حداقل دوبار در سال به دندان‌ها بزنید (۲٫۲% NaF–)
· فاصلهٔ زمانی مراجعهٔ دوباره را کاهش دهید · رژیم غذایی را بررسی کنید و برای اتخاذ رژیم غذایی مناسب راهنمای تغذیهٔ سالم (Eatwell Guide) را در نظر داشته باشید · زمانی که دارویی به صورت متناوب یا طولانی‌مدت داده می‌شود، با پزشک صحبت کنید و نوع بدون قند یا دارای حداقل اثرات پوسیدگی‌زایی آن را درخواست کنید | I
V I
GP✔ |
پیشگیری از پوسیدگی در بچه‌های بالاتر از ۷ سال و نوجوانان
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ بیماران | · حداقل دوبار در روز با یک خمیردندان فلورایددار مسواک بزنید | I | · وارنیش فلوراید را حداقل دوبار در سال به دندان‌ها بزنید (۲٫۲% NaF–) | I |
| · شب و در وقتی دیگر در روز به‌عنوان آخرین کار مسواک بزنید | III, I | |||
| · از خمیردندان فلورایددار حاوی ۱۳۵۰-۱۵۰۰ppm فلوراید استفاده کنید | I | |||
| · بعد از مسواک‌زدن محتویات دهان‌تان را خارج کنید و دهان‌تان را با آب شست‌وشو ندهید تا میزان غلظت فلوراید حفظ شود | III | |||
| · تناوب استفاده و میزان غذاها و نوشیدنی‌های شیرین باید کاهش یابد | III, I | |||
| آن‌هایی که به نظر دندان‌پزشک‌شان در خطرند (مثلاً آن‌هایی که پوسیدگی فعال دارند، آن‌هایی که دستگاه ارتودنسی دارند، افراد با دهان خشک و غیره) | تمامی موارد بالا به‌اضافهٔ: · از یک دهانشویهٔ فلوراید (۰٫۰۵% NaF) به‌صورت روزانه در زمانی به‌جز زمان مسواک استفاده کنید | I | · با سیلانت رزینی درزهای دندان‌های آسیای بزرگ را بگیرید | I |
| · وارنیش فلوراید را دوبار یا بیش‌تر در هر سال به دندان‌ها بزنید (۲٫۲% NaF–) | I | |||
| · برای افراد بالای ۸ سال که پوسیدگی فعال دارند، شست‌وشوی روزانهٔ دهان با فلوراید را تجویز کنید | I | |||
| · برای افراد بالای ۱۰ سال که پوسیدگی فعال دارند، خمیردندان دارای ۲۸۰۰ ppm فلوراید تجویز کنید | I | |||
| · به افراد بالای ۱۶ سال دارای بیماری فعال خمیردندان ۲۸۰۰ یا ۵۰۰۰ ppm فلوراید بدهید | I | |||
| · رژیم غذایی را بررسی کنید و برای اتخاذ رژیم غذایی مناسب راهنمای تغذیهٔ سالم (Eatwell Guide) را در نظر داشته باشید | I |
پیشگیری از پوسیدگی در بزرگسالان
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ بیماران | · حداقل دوبار در روز با یک خمیردندان فلورایددار مسواک بزنید | I | ||
| · شب به‌عنوان آخرین کار و در وقتی دیگر در روز مسواک بزنید | III, I | |||
| · از خمیردندان فلورایددار حاوی حداقل ۱۳۵۰ppm فلوراید استفاده کنید | I | |||
| · بعد از مسواک‌زدن محتویات دهان‌تان را خارج کنید و دهان‌تان را با آب شست‌وشو ندهید تا میزان غلظت فلوراید حفظ شود | III | |||
| · تناوب استفاده و میزان غذاها و نوشیدنی‌های شیرین باید کاهش یابد | III, I | |||
| آن‌هایی که به نظر دندان‌پزشک‌شان در خطرند (مثلاً آن‌هایی که پوسیدگی فعال دارند، افراد با دهان خشک و غیره) | تمامی موارد بالا به‌اضافهٔ: · از یک دهانشویهٔ فلوراید (۰٫۰۵% NaF) به‌صورت روزانه در زمانی به‌جز زمان مسواک استفاده کنید | I | · وارنیش فلوراید را دوبار یا بیش‌تر در هر سال به دندان‌ها بزنید (۲٫۲% NaF–) | I |
| · برای افرادی که پوسیدگی فعال تاج یا ریشه دارند، شست‌وشوی روزانهٔ دهان با فلوراید را تجویز کنید | I | |||
| · برای آن‌هایی که پوسیدگی فعال تاج یا ریشهٔ واضح دارند، خمیردندان با فلوراید ۲۸۰۰ یا ۵۰۰۰ ppm تجویز کنید | I | |||
| · رژیم غذایی را بررسی کنید و برای اتخاذ رژیم غذایی مناسب راهنمای تغذیهٔ سالم (Eatwell Guide) را در نظر داشته باشید | I |
پیشگیری از بیماری پریودنتال – علاوه بر پیشگیری از پوسیدگی استفاده شود
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ کودکان و بزرگسالان
| حذف پلاک به صورت خودمراقبتی به صورت مؤثر و با روش‌های آموزش‌داده‌شده توسط تیم دندان‌پزشکی پلاک را حذف کنید این کار از جینجیویت (خون‌ریزی و قرمزی لثه) جلوگیری خواهد کرد و خطر بیماری پریودنتال (درگیری لثه و انساج اطراف دندان) را کاهش می‌دهد | V
III | بهترین روش‌های حذف پلاک را برای جلوگیری از جینجیویت توصیه کنید تا خطر بیماری پریودنتال و ازدست‌دادن دندان به کم‌ترین میزان برسد. | III |
| از روش‌های تغییر رفتار همراه با آموزش بهداشت دهانی استفاده کنید | I | |||
| حذف پلاک روزانه و مؤثر برای سلامت پریودنتال از جرم‌گیری و جلادادن توسط تیم بالینی مهم‌تر است | III | عواملی را که مانع کنترل مؤثر پلاک می‌شود اصلاح کنید، شامل: جرم بالا و زیر لثه، تماس‌های دندانی باز و برآمدگی ترمیم و برجستگی‌هایی که از حذف مؤثر پلاک جلوگیری می‌کنند | GP✔ | |
| مسواک‌زدن و خمیردندان زیر خط لثه و و هرکدام از دندان‌ها را هر روز دو بار مسواک بزنید (قبل از خوابیدن و حداقل در یک زمان دیگر). برای اطلاعات بیش‌تر در مورد خمیردندان‌ها و سلامت پریودنتال، بخش ۶.۱ را ببینید | V | همراه با التهاب وسیع که با توصیهٔ مسواک‌زدن شروع می‌شود، کنترل پلاک بین‌دندانی انجام شود | GP✔ | |
| از این‌ها استفاده کنید · مسواک دستی یا برقی | I | ارزیابی ترجیحات بیمار/والد/مراقب برای کنترل پلاک · در استفاده از مسواک دستی یا برقی تصمیم بگیرید · روش‌ها و انواع مسواک‌ها را نشان دهید · توانایی‌های حذف پلاک و اعتماد به مسواک را ارزیابی کنید · بیمار هدفی برای مسواک‌زدن برای جلسهٔ بعد در نظر می‌گیرد | ||
| · سر مسواک کوچک با زبری متوسط | V |
V | ||
| همهٔ بزرگسالان و سنین ۱۲-۱۷ سال | کنترل پلاک بین دندانی هر روز بین دندان‌ها تا زیر خط لثه را قبل از مسواک‌زدن تمیز کنید، · برای فضاهای کوچک بین دندان‌ها: از نخ یا نوار دندان استفاده کنید | GP✔
V | ارزیابی ترجیحات بیمار برای کنترل پلاک بین دندانی · در مورد لوازم بین دندانی مناسب تصمیم بگیرید · روش‌ها و انواع لوازم را نشان دهید · توانایی‌های حذف پلاک و اعتماد به لوازم را بررسی کنید بیمار هدفی برای کنترل پلاک بین دندانی در نظر می‌گیرد | V |
| · برای فضاهای بزرگ‌تر: از مسواک‌های بین دندانی یا تک-پرز استفاده کنید
| V | |||
| · بین دستگاه‌های ارتودنسی و بریج‌ها: از لوازمی که توسط کادر دندان‌پزشکی توصیه می‌شود استفاده کنید | V |
کنترل عوامل خطر
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| تنباکو (همهٔ بزرگسالان و نوجوانان) | سیگار نکشید سیگارکشیدن خطر بیماری پریودنتال را افزایش می‌دهد، منفعت‌های درمان را کاهش می‌دهد و شانس ازدست‌دادن دندان‌ها را افزایش می‌دهد. | III | بپرسید، توصیه کنید، عمل کنید: یک تاریخچه از مصرف تنباکو بگیرید، توصیهٔ مختصری به مصرف‌کنندگان برای ترک بکنید و به مراکز خدمات ترک سیگار محلی ارجاع دهید (برای جزئیات بیش‌تر جدول تنباکو را بینید) | I |
| دیابت | بیماران دیابتی باید برای حفظ کنترل خوب دیابت تلاش کنند، چرا که · در خطر بیش‌تری برای بیماری جدی پریودنتال هستند و · اگر دیابت به خوبی کنترل نشود، احتمال کم‌تری دارد که درمان بیماری پریودنتال روی آن‌ها جواب دهد | V
III V | برای بیماران دیابتی: · خطرات مربوط به دیابت را توضیح دهید | GP✔ |
| داروها | بعضی داروها می‌توانند روی سلامت لثه تأثیر بگذارند | V | در مورد بیمارانی که داروهایی استفاده می‌کنند که باعث خشکی دهان یا افزایش حجم لثه می‌شود · یافته‌های سلامت دهان و خطرات مربوط به دارو را توضیح دهید · مدیریت بالینی را ارزیابی کنید و توضیح دهید (بخش ۶ را ببینید) |
GP✔
GP✔ |
پیشگیری از بیماری اطراف ایمپلنت
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ بزرگسالانی که ایمپلنت دارند
| ایمپلنت‌های دندانی همان سطح از بهداشت دهانی و مراقبت موردنیاز برای دندان طبیعی را لازم دارند | V | بهترین روش‌ها را برای کنترل خودمراقبتی پلاک (مسواک‌زدن و تمیزکردن بین دندان‌ها) توضیح دهید | V |
| بین و اطراف ایمپلنت‌ها را با دقت با لوازم و مسواک‌های بین دندانی تمیز کنید | V | |||
| برای بررسی منظم سلامت لثه و استخوان اطراف ایمپلنت نزد دندان‌پزشک بروید | V |
پیشگیری از سرطان دهان
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ نوجوانان و بزرگسالان
| · سیگار نکشید | III | · بپرسید، توصیه کنید، عمل کنید: در مورد استفاده از تنباکو توصیهٔ مختصری بکنید | I |
| · از تنباکوی بدون‌دود استفاده نکنید (مانند پان پراک، تنباکوی جویدنی، گوتکا) | I | · یک تاریخچه از مصرف تنباکو بگیرید، توصیهٔ مختصری به مصرف‌کنندگان برای ترک بکنید و به مراکز خدمات ترک سیگار محلی ارجاع دهید | I
| |
| · استفاده از الکل را به میزان کم‌خطر کاهش دهید | I | · بپرسید، توصیه کنید، عمل کنید: در مورد الکل توصیهٔ مختصری بکنید بررسی کنید که آیا بیمار بالاتر از حد کم‌خطر الکل مصرف می‌کند. اگر مناسب دیدید، به پزشک عمومی یا مراکز خدمات سوء مصرف الکل محلی راهنمایی کنید | I | |
| · استفاده از سبزیجات و میوه‌های غیرنشاسته‌ای را افزایش دهید | III |
توصیهٔ بر پایهٔ شواهد و مداخلهٔ حرفه‌ای در رابطه با سیگارکشیدن و دیگر استفاده‌های تنباکو
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ نوجوانان و بزرگسالان
| مصرف تنباکو، چه به‌صورت سیگارکشیدن و چه تنباکوی جویدنی به صورت جدی سلامت عمومی و دهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. قابل‌توجه‌ترین اثر روی دهان، سرطان‌ها و ضایعات پیش‌سرطانی دهان است. | III | بپرسید، توصیه کنید، عمل کنید: یک تاریخچه از مصرف تنباکو بگیرید، توصیه مختصری به مصرف‌کنندگان بکنید و به یک مرکز خدمات ترک سیگار محلی ارجاع دهید | I |
| · سیگار نکشید و از قلیان استفاده نکنید | I | · بپرسید: وضعیت سیگار را ثبت کنید و زیر نظر داشته باشید | ||
| · از تنباکوی بدون دود استفاده نکنید (مانند پان پراک، تنباکوی جویدنی، گوتکا) | I | · توصیه کنید: درباره مزایای ترک و این که شواهد نشان می‌دهد که بهترین راه ترکیبی از پشتیبانی و درمان است، توضیح دهید · عمل کنید: با ارجاع به مراکز خدمات ترک سیگار محلی پیشنهاد کمک بدهید | ||
| اگر بیمار آماده نیست یا نمی‌خواهد که ترک کند، ممکن است مایل باشد که میزان سیگاری را که مصرف می‌کند با یک محصول دارای مجوز نیکوتین‌دار کاهش دهد. منفعت‌های سلامتی در رابطه با کاهش‌دادن میزان مصرف سیگار روشن نیست، اما آن‌هایی که از این محصولات استفاده می کنند، احتمال بیش‌تری دارد که در آینده سیگار را ترک کنند. | V |
توصیهٔ بر پایهٔ شواهد و مداخلهٔ حرفه‌ای در رابطه با الکل و سلامت دهان
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| تمام نوجوانان و بزرگسالان | مصرف الکل بالاتر از حد مجاز برای سلامت عمومی و دهانی مضر است و مشهودترین تأثیر دهانی آن افزایش خطر سرطان دهان است. مصرف الکل را به حدود کم‌خطر کاهش دهید. راهنمای مسئولان ارشد پزشکی در مورد مصرف الکل که در سال ۲۰۱۶ منتشر شده است، موارد زیر را پیشنهاد می‌کند: (وزارت بهداشت، سال ۲۰۱۶) تمام بزرگسالان: سالم‌ترین کار برای شما این است که بیش‌تر از ۱۴ واحد در هفته مصرف نکنید که در این صورت خطرات سلامتی ناشی از مصرف الکل برای شما کم‌تر می‌شود. اگر به‌اندازهٔ ۱۴ واحد در هفته مصرف دارید، بهتر است که این مقدار را به صورت مساوی در سه روز یا بیش‌تر تقسیم کنید. افراد جوان: جوانان کم‌تر از ۱۸ سال، باید به طور معمول نسبت به مردان و زنان بزرگسال کم‌تر مصرف کنند. زنان باردار: اگر شما باردارید یا تصمیم به بارداری دارید، سالم‌ترین روش این است که اصلاً الکل مصرف نکنید تا حداقل خطر متوجه فرزندتان شود. مصرف الکل در دوران بارداری می‌تواند به‌صورت بلندمدت به بچه آسیب برساند و هر چه بیش‌تر مصرف کنید، میزان این آسیب بیش‌تر می‌شود. خطر آسیب به بچه در صورتی که مادر در دوران بارداری یا پیش از بارداری به میزان بسیار کم الکل مصرف کند، احتمالاً کم خواهد بود. | IV
I | برای تمام بیماران: بپرسید: در صورتی که بیمار بالاتر از حد کم‌خطر (پیشنهادی) مصرف می‌کند، آن را ثبت کنید و زیر نظر داشته باشید توصیه کنید: توضیح مختصری به آن‌هایی که بالاتر از میزان پیشنهادی مصرف می‌کنند، بدهید عمل کنید: افراد با مصرف بالا را به پزشک‌شان یا مراکز خدمات پشتیبانی الکل محلی ارجاع دهید | I |
توصیهٔ بر پایهٔ شواهد و مداخلهٔ حرفه‌ای در رابطه با تغذیهٔ سالم
| توصیه‌ای که باید بشود | درجه | مداخلهٔ حرفه‌ای | درجه | |
| همهٔ سن‌ها | تناوب دفعات و میزان مصرف قندها باید کاهش یابد | III, I | برای حمایت از توصیهٔ اصلاح رژیم غذایی، استفاده از یک برنامهٔ غذایی برای بیش از ۳ روز، یک آخر هفته و ۲ روز دیگر هفته، را در نظر داشته باشید | GP✔ |
| غذاها و نوشیدنی‌های حاوی شکر را قبل از خواب که میزان جریان بزاق کاهش می‌یابد و ظرفیت بافری از دست می‌رود، استفاده نکنید | III |
جلوگیری از فرسایش/فرسودگی دندان
از آن‌جایی که شواهدی که برای پشتیبانی از مداخلات پیشگیری‌کننده از فرسودگی دندان ارائه می‌شود محدودند، هیچ جدولی نمی‌تواند ارائه شود. بعضی از فرسودگی‌های دندانی یک بخش طبیعی از روند مسن‌شدن است، در نتیجه در توصیهٔ جمعیتی مبتنی بر شواهد کنونی در مورد فرسودگی دندان و خصوصاً فرسایش نمی‌تواند اثبات شود. شواهد مطالعات برای پشتیبانی از مداخلات پیشگیری برای افراد با فرسودگی‌های پاتولوژیک محدودند، اما درحال افزایش هستند. بیش‌تر شواهد موجود تا کنون مربوط به همراهی متغیرهاست و به‌صورت وسیع محدود به مطالعات اپیدمیولوژیک، آزمایشگاهی و درجا است؛ برای همین تحقیقات بیش‌تر در این زمینه پیشنهاد می‌شود.
آخرین بخش که در مورد فرسایش و فرسودگی دندان دندان است، علل محتمل و یک دید کلی از کنترل آن را توصیف می‌کند، که شامل توصیه‌هایی برای پیشگیری از فرسودگی دندانی با توجه به نیاز هر بیمار است.
